Anne Roosendaal was in opleiding tot specialist ouderengeneeskunde, toen zij tijdens een cursus ‘Leiderschap en organisatie’ met drie collega’s een plan opzette om de zorg te vergroenen. Zo ontstond de onderneming ‘De Klimaat Dokter’.
Tekst: Myrna Linders Beeld: eigen beeld
Waarom hebben jullie De Klimaat Dokter opgericht?
“De zorg heeft een grote impact op het klimaat. Met je werk in de zorg breng je indirect gezondheidsschade toe, omdat je bijdraagt aan de klimaatcrisis. Daarnaast hangen het welzijn en de gezondheid van de mens heel erg samen met de gesteldheid van de natuur en de planeet. Luchtvervuiling is bijvoorbeeld een enorme risicofactor voor cardiovasculaire ziekten, maar ook voor longziekten. Eén op de vijf kinderen met astma heeft astma door luchtvervuiling. Ook heeft de sociaaleconomische status van mensen invloed op hun gezondheid. Als iemand niet goed kan rondkomen, is gezond en plantaardig eten wel het laatste waar hij aan denkt. Dat hangt allemaal met elkaar samen. Als arts heb je beloofd om niet te schaden en heb je een stem die over het algemeen serieus genomen wordt, zowel in de maatschappij als in de zorgsector. Als artsen zijn we er best goed in om ons overal tegenaan te bemoeien, laten we dat dan inzetten voor het grote goed. Met De Klimaat Dokter willen we onze collega’s helpen, de drempel verlagen en informatie verschaf fen, zodat we het wiel niet allemaal zelf hoeven uit te vinden. Als we het samen doen, is het leuker.”
’Gezond gedrag is meestal ook klimaatvriendelijk gedrag’
Wie is…
Anne Roosendaal is specialist ouderengeneeskunde. Sinds dit jaar werkt ze bij De Rijnhoven in Harmelen en Vleuten. Ze is geboren in North York (Canada), waar haar vader werkte als expat. Het gezin verhuisde terug naar Utrecht toen Anne één jaar oud was. Anne studeerde Genees- kunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam en volgde de opleiding tot specialist ouderenge- neeskunde bij GERION. Tijdens haar opleiding lanceerde zij in februari 2021 samen met drie collega-AIOS ‘De Klimaat Dokter’. Anne woont met haar man Maarten en hun twee kinderen in Utrecht.
Hoe doen jullie dit precies?
“We geven informatie op onze website, daarnaast geven we workshops, lezingen en hebben we een nascholingsdag, die is geaccrediteerd voor vijf punten. Ook hoop ik via onze eigen De Klimaat Dokter Podcast en social media, zoals LinkedIn en Instagram, collega’s te inspireren, enthousiasmeren en motiveren om in beweging te komen voor het klimaat.”
Hoe is de belangstelling onder de artsen?
“Ik merk dat de motivatie steeds groter wordt. Anderhalf jaar geleden werd het onderwerp klimaat van de agenda gehaald, als ik gevraagd werd voor een praatje, maar niet kon. De afgelopen tijd heb ik de vraag om aan aandacht te besteden aan de impact van de zorg op het klimaat juist zien toenemen. Organisatoren zijn nu zelfs bereid ervoor te betalen. Het onderwerp leeft.”
Zijn hier ook al concrete verbeterinitiatieven uit voortgekomen?
“Er is bijvoorbeeld de patiëntenfolder ontwikkeld over het verband tussen gezondheid en klimaat en de vervuiling door de zorg, die verspreid wordt via een QR-code en op te hangen is in de wachtkamer. Een ander mooi initiatief kwam van een huisarts in opleiding die zich erover frustreert dat er nog steeds vlees wordt geserveerd op medische congressen. Daar wilde zij iets mee. Ik heb haar op weg geholpen met dat project. Het succes is natuurlijk te wijten aan haar inzet, maar ik vind het leuk dat ik daar een rol in kan spelen. Dat is wat ik voor ogen heb: collega’s zo op weg helpen, dat we zoveel mogelijk groene dokters hebben, die daar groot of klein mee aan de slag gaan.”
‘Klimaat-verandering heeft een negatief effect op gezondheid, ondertussen is de zorg ontzettend vervuilend’
Wat zijn duurzame verbeteringen die jij zelf hebt doorgevoerd in je dagelijkse praktijk?
“Duurzame verbeteringen op de werkvloer zijn in te delen in twee categorieën: projecten die de bedrijfsvoering veranderen, maar je kunt duurzaamheid ook meenemen in alles wat je doet. Zo loop ik aan het eind van elke dag een rondje langs alle computers om ze uit te zetten, omdat mensen die per ongeluk aan laten staan. Je kunt ook met collega’s afspreken om tijdens een bedrijfslunch of teamuitje te kiezen voor een plantaardige of duurzame variant. Een voorbeeld specifiek uit de zorg is de keuze voor medicijnen die je voorschrijf t. Ik heb een bewoner met astma, die een extra puffer nodig heeft. Als de inhalatiekracht van de patiënt goed genoeg is, schrijf ik bij voorkeur een poederinhalator voor. Deze heef t veel minder impact op het milieu dan een dosisaerosol, want daarin zit een heel sterk broeikasgas.”
Is ook ergens te vinden welke medicijnen beter zijn dan andere?
“Dat zou heel fijn zijn, maar een overzicht is er nog niet. De dosisaerosol is een heel duidelijk voorbeeld. Qua pijnstilling is paracetamol een stuk beter voor het milieu dan NSAID’s. Die laatste brengen meer schade aan het oppervlaktewater en zijn schadelijk voor vissen. Meer informatie hierover is er eigenlijk niet en het is ook onbekend of er bij andere medicatie grote verschillen zijn. Waar we wel grote stappen mee kunnen maken is zinnig medicatiegebruik. Hoe kunnen we voorkomen dat mensen medicatie nodig hebben? Preventie van ziekte dus. Veel mensen gebruiken onterecht of met een onduidelijke indicatie maagbeschermers. Daar kun je ook verschil mee maken.”
Zijn er ook kleine stappen die jeugdartsen kunnen zetten?
“Jeugdartsen hebben een prachtige rol in preventie en het behouden van gezondheid. Vaak is gezond gedrag ook klimaatvriendelijk gedrag. Als je de auto laten staan en vaker de fiets pakt, bespaar je de vervuiling van de auto, blijf je zelf gezonder én heb je daardoor waarschijnlijk minder zorg nodig. Jeugdartsen geven ook adviezen over voeding. Onderzoek wijst uit dat een plantaardig dieet gezonder is. Er bestaat een zogenaamde ‘Schijf voor Life’, een tegenhanger van de bekende ‘Schijf van Vijf’, die op basis van wetenschappelijk onderzoek informatie geeft hoe je een gezond, volwaardig dieet op basis van plantaardige voeding kunt eten. Ik denk dat als die kennis gedeeld wordt, dit ook een verschil kan maken. Verder komt in de zorg ook een groot deel van de CO -uitstoot door woon-werkverkeer. Daarin kun je als 2 collega, als onderdeel van een team, een rol in spelen. Hoe kun je binnen je team stimuleren dat bijvoorbeeld huisbezoeken op de fiets worden afgelegd? Je bent dan ook meteen een voorbeeld voor ouders en kinderen die je bezoekt.”
‘Maak de eerste stap niet te groot en maak jezelf niet te klein’
Je noemde ook verbeteringen in de bedrijfsvoering. Wat voor stappen zouden werkgevers in de JGZ kunnen zetten?
“In ieder bedrijf, ook bij een GGD of JGZ-organisatie, moet worden nagedacht over hoe er met energie wordt omgegaan. Staan lichten niet onnodig aan? Staan computers allemaal uit? Het kost 46 euro per computer per jaar als die ’s nachts aanstaat. Hier kunnen echt stappen in worden gemaakt. Verder kun je nadenken over het gebruik van wegwerpmateriaal en de opties voor herbruikbare varianten.”
Wat zou je jeugdartsen willen meegeven?
“Maak de eerste stap niet te groot en maak je zelf niet te klein. Je hebt meer impact dan je denkt. Kijk met een duurzame bril naar je werkdag en kijk welke kleine stappen je kunt zetten. Ga stapje voor stapje en als je eenmaal bezig bent, zul je meer kansen zien en kun je ook grotere impact maken.”
Welke dromen heb je nog?
“Het liefst ben ik over vijf jaar niet meer nodig. Ik hoop dat er dan niemand meer op een praatje van De Klimaat Dokter zit te wachten, omdat alles wat ik vertel algemene kennis is en ik ze niets nieuws meer kan vertellen.”
Dit artikel verscheen november 2022 in het JA! Magazine, het vakblad van AJN Jeugdartsen Nederland. Lees hier JA! Magazine nr. 56
Interessante websites:
Wil je meer lezen over De Klimaat Dokter en wat jij kunt doen om de zorg te vergroenen? Klik dan hier
Klik hier en luister naar de podcast van De Klimaat Dokter